13وَ لَقَدْ أَهْلَکْنَا الْقُرُونَ مِنْ قَبْلِکُمْ لَمّا ظَلَمُوا وَ جاءَتْهُمْ رُسُلُهُمْ بِالْبَیِّناتِ وَ ما کانُوا لِیُؤْمِنُوا کَذلِکَ نَجْزِی الْقَوْمَ الْمُجْرِمینَ

14ثُمَّ جَعَلْناکُمْ خَلائِفَ فِی الأَرْضِ مِنْ بَعْدِهِمْ لِنَنْظُرَ کَیْفَ تَعْمَلُونَ

ترجمه:

13 ـ ما امّت هاى پیش از شما را، هنگامى که ظلم کردند، هلاک نمودیم; در حالى که پیامبرانشان دلایل روشن براى آنها آوردند، ولى آنها ایمان نیاوردند; این گونه گروه مجرمان را کیفر مى دهیم!

14 ـ سپس شما را جانشینان آنها در روى زمین ـ پس از ایشان ـ قرار دادیم; تا ببنیم شما چگونه عمل مى کنید!

تفسیر:

ستمگران پیشین و شما

این آیات نیز، اشاره به مجازات هاى افراد ستمگر و مجرم در این جهان مى کند، و با توجه دادن مسلمانان به تاریخ گذشته، به آنها گوشزد مى نماید که: اگر راه آنان را بپویند، به همان سرنوشت گرفتار خواهند شد.

در آیه نخست مى فرماید: «ما امت هاى قبل از شما را هنگامى که دست به ستمگرى زدند ـ با این که پیامبران با دلائل و معجزات روشن براى هدایت آنان آمدند و هرگز به آنها ایمان نیاوردند ـ هلاک و نابود ساختیم» (وَ لَقَدْ أَهْلَکْنَا الْقُرُونَ مِنْ قَبْلِکُمْ لَمّا ظَلَمُوا وَ جاءَتْهُمْ رُسُلُهُمْ بِالْبَیِّناتِ وَ ما کانُوا لِیُؤْمِنُوا).

و در پایان آیه مى افزاید: «این برنامه مخصوص جمعیت خاصى نیست، اینچنین مجرمان را کیفر مى دهیم» (کَذلِکَ نَجْزِی الْقَوْمَ الْمُجْرِمینَ).

* * *

در آیه بعد، مطلب را صریح تر بیان مى کند و مى گوید: «سپس شما را جانشین آنها در زمین قرار دادیم، تا ببینیم چگونه عمل مى کنید» (ثُمَّ جَعَلْناکُمْ خَلائِفَ فِی الأَرْضِ مِنْ بَعْدِهِمْ لِنَنْظُرَ کَیْفَ تَعْمَلُونَ).

* * *

نکته ها:

1 ـ «قُرُون» جمع «قرن»، معمولاً به معنى یک زمان طولانى استعمال مى شود، ولى همان گونه که علماى لغت گفته اند: به معنى قوم و جمعیتى که در عصر واحدى زندگى مى کنند نیز آمده است; زیرا ماده اصلى آن به معنى اقتران و نزدیکى است، در آیه مورد بحث نیز به همین معنى، یعنى گروه و اقوام «هم عصر» به کار رفته.

* * *

2 ـ در آیات فوق، علت نابودى اقوام گذشته، ظلم و ستم ذکر شده است; این به خاطر آن است که: واژه ظلم آن چنان مفهوم جامعى دارد که، هر گونه گناه و فسادى را در بر مى گیرد.

* * *

3 ـ از جمله: وَ ما کانُوا لِیُؤْمِنُوا «چنان نبود که ایمان بیاورند»، استفاده مى شود: خداوند تنها آن گروهى را به هلاکت کیفر مى دهد که، امیدى به ایمان آنها در آینده نیز نباشد، و به این ترتیب، اقوامى که در آینده ممکن است ایمان بیاورند، مشمول چنین کیفرهائى نمى شوند.

زیرا فرق بسیار است بین این که گفته شود: «ایمان نیاوردند»، و یا گفته شود: «چنان نبود که ایمان بیاورند» (دقت کنید).

* * *

4 ـ جمله: لِنَنْظُرَ کَیْفَ تَعْمَلُونَ «ببینیم چگونه عمل مى کنید؟»، مسلماً، نه به معنى نگاه کردن با چشم است، و نه تفکر و نگاه قلبى; چون خداوند از هر دو پیراسته است، بلکه مفهوم آن، حالتى شبیه انتظار است یعنى: شما را به حال خود واگذارده ایم، و منتظریم چه خواهید کرد؟

* * *